Słowniczek terminów dla właścicieli zwierząt z cukrzycą

Badanie moczu
Zwane również analizą moczu; badanie próbki moczu w celu zdiagnozowania chorób układu moczowego i innych układów. U psów i kotów z cukrzycą lekarz weterynarii może badać mocz na obecność:

1. Glukozy, co jest objawem cukrzycy i niektórych innych chorób.
2. Białka, co jest objawem uszkodzenia nerek lub nefropatii.
3. Białych krwinek, objawu infekcji dróg moczowych.
4. Ketonów, objawu cukrzycowej kwasicy ketonowej.

Do niektórych badań wystarcza pojedyncza próbka moczu. Do innych, może być -potrzebna 24- godzinna zbiórka moczu. Czasem wykonuje się także posiew moczu, aby dokładnie określić rodzaj bakterii w nim obecnych.

Choroba Cushinga
Patrz: Nadczynność kory nadnerczy

Cukier we krwi
Patrz: Poziom glukozy we krwi

Cukier
Substancja o słodkim smaku, organiczny związek chemiczny należący do grupy węglowodanów (np. glukoza, fruktoza, sacharoza). Terminem tym określa się również glukozę znajdująca się we krwi (cukier we krwi).

Cukrzyca wtórna
Rodzaj cukrzycy wywołanej przez inną chorobę (np. nadczynność tarczycy u kotów) lub pewne leki (długotrwała terapia kortyzonem).

Cukrzyca
Cukrzycą nazywamy stan przewlekłej hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy we krwi) na skutek względnego lub bezwzględnego niedoboru insuliny. Kiedy brak insuliny komórki „głodują”, a poziom glukozy we krwi rośnie.

Cukrzycowa Kwasica Ketonowa (DKA)
DKA to stan nagły, ostre i poważne powikłanie cukrzycy. W sytuacji, gdy w organizmie brakuje insuliny, komórki, które nie mogą wykorzystać glukozy, jako źródła energii zaczynają spalać tłuszcze. W wyniku spalania tłuszczów powstają substancje nazywane ciałami ketonowymi (ketonami). Ketony przechodzą do krwi, zaczynają krążyć po organizmie i dochodzi do pojawienia się objawów cukrzycowej kwasicy ketonowej (DKA) – braku apetytu, wymiotów i apatii. Nieleczona cukrzyca powikłana DKA prowadzi do śpiączki i śmierci.

Diabetogeny
Czynniki mogące powodować cukrzycę, na przykład niektóre leki, takie jak progestageny (syntetyczne analogi progesteronu) i kortykosteroidy. Leki te wywołują wzrost stężenia glukozy we krwi i mogą doprowadzić do powstania cukrzycy.

DKA
Patrz cukrzycowa kwasica ketonowa.

Dopasowanie dawki insuliny
Patrz dopasowanie dawki.

Dopasowanie dawki
Dostosowanie ilości insuliny podawanej psu lub kotu do zapotrzebowania dziennego zwierzęcia, w oparciu o takie czynniki jak: stężenie glukozy we krwi, dieta, poziom aktywności fizycznej.

Enzym
Wytwarzane przez organizm białko, mające wpływ na przebieg reakcji chemicznych, na przykład, enzymy wytwarzane w jelitach wspomagające trawienie.

Normoglikemia
Prawidłowe stężenie glukozy we krwi.

g/l
Gramów na litr: jednostka miary wyrażająca stężenie substancji w określonej ilości płynu. W niektórych krajach, g/l używana jest do podawania wyników badania poziomu glukozy we krwi. Aby przeliczyć mmol/l na g/l pomnóż przez 0.18. Przykład: 10 mmol/L = 1.8 g/l.

Glikemia
Poziom glukozy (cukru) we krwi.

Glikogen
Forma glukozy magazynowana w wątrobie i mięśniach.

Glikozuria
Patrz glukozuria.

Glikozylacja
Niekontrolowana, nieenzymatyczna reakcja cukrów z białkami. Bardzo ważna w powikłaniach cukrzycy, gdzie nieprawidłowo wysokie stężenia glukozy powodują glikozylację białek, między innymi białek obecnych w soczewce oka (co skutkuje powstaniem zaćmy).

Glukoza
Patrz poziom glukozy we krwi.

Glukozuria
Obecność glukozy w moczu.

Gruczoł dokrewny
Grupa wyspecjalizowanych komórek uwalniających do krwiobiegu hormony wywierające działanie w innych miejscach organizmu. Na przykład wysepki trzustki wydzielające insulinę są gruczołami dokrewnymi.

Gruczoł
Grupa komórek wydzielających określone substancje. Gruczoły dokrewne wydzielają hormony działające w różnych miejscach organizmu. Gruczoły zewnątrzwydzielnicze wydzielają sole, enzymy i wodę.

Hiperglikemia
Za wysokie (ponad normę) stężenie glukozy we krwi; hiperglikemia zazwyczaj świadczy o źle kontrolowanej cukrzycy.

Hipoglikemia
Stan, w którym stężenie glukozy we krwi jest niższe od prawidłowego. Objawy obejmują uczucie głodu, nerwowość, drżenia, oraz senność. Nieleczona hipoglikemia może prowadzić do utraty przytomności.

Hormon
Substancja chemiczna wytwarzana w jednym miejscu organizmu i uwalniana do krwiobiegu w celu wywołania lub regulowania określonej funkcji organizmu w innej jego części. Na przykład, insulina jest hormonem wytwarzanym w trzustce, który przekazuje informacje do komórek organizmu, o tym, kiedy mają zużywać glukozę dla uzyskania energii.

Iniekcja podskórna
Podanie substancji leczniczej lub odżywczej do tkanki położonej pod skórą za pomocą igły i strzykawki.

Iniekcja
Wprowadzenie substancji leczniczej lub odżywczej do organizmu za pomocą igły i strzykawki.

Iniekcje dożylne
Podanie leku lub płynu bezpośrednio do żyły.

Insulina o pośrednim czasie działania lub insulina lente
Insulina o średnio-długim czasie działania. Insulina lente zaczyna obniżać poziom glukozy we krwi po około 1-2 godzinach od podania. Czas, po jakim osiąga szczyt działania to zazwyczaj kilka godzin. U kotów całkowity czas działania insuliny lente wynosi zazwyczaj 12 godzin.

Insulina
Hormon umożliwiający komórkom organizmu wykorzystywanie glukozy w celu uzyskania energii. Komórki beta trzustki wytwarzają insulinę. Gdy organizm nie jest zdolny do wyprodukowania wystarczającej ilości insuliny, jest ona zwykle podawana psom i kotom w postaci iniekcji.

Insulinooporność
Niezdolność organizmu do prawidłowej reakcji na insulinę. Insulinooporność może być związana z otyłością czy permanentnie utrzymującym się wysokim stężeniem progesteronu (np. w wyniku podawania leków antykoncepcyjnych lub u niesterylizowanych suk).

Ketonuria
Obecność ketonów w moczu. Objaw świadczący o cukrzycowej kwasicy ketonowej.

Ketony
Substancje chemiczne powstające na skutek rozkładu tłuszczu w celu uzyskania energii, wytwarzane wówczas, gdy ma miejsce niedobór insuliny we krwi. Wysokie stężenia ketonów mogą prowadzić do cukrzycowej kwasicy ketonowej i śpiączki. Określane są również mianem ciał ketonowych.

Ketoza
Inaczej – kwasica ketonowa. Objawami ketozy są; nudności, wymioty, bolesność żołądka, owocowy zapach oddechu.

Kontrolowanie stężenia glukozy we krwi
Prowadzenie regularnych pomiarów stężeń glukozy we krwi. Do oznaczania stężeń stosowany jest zazwyczaj glukometr lub specjalne paski testowe.

Kwasica ketonowa
Patrz: Cukrzycowa kwasica ketonowa.

mg/dl
Miligramy na decylitr, jednostka miary wyrażająca stężenie substancji w określonej ilości płynu. W niektórych krajach wyniki badania poziomu glukozy we krwi są podawane w mg/dL. Aby przeliczyć wynik na mg/dL z mmol/L, pomnóż wartość w mmol/L przez 18. Przykład: 10 mmol/L = 180 mg/dL.

Miejsca iniekcji insuliny
Miejsca, w które wstrzykiwana jest zazwyczaj insulina.

Miernik poziomu glukozy we krwi (glukometr)
Niewielkich rozmiarów, przenośne urządzenie używane do kontroli stężenia glukozy we krwi. Po nakłuciu skóry nakłuwaczem lub igłą, kroplę krwi umieszcza się na pasku testowym w urządzeniu. Urządzenie w bardzo krótkim czasie pokaże stężenie glukozy we krwi w postaci liczby na cyfrowym wyświetlaczu.

mmol/l
Milimole na litr - jednostka miary wyrażająca stężenie substancji w określonej ilości płynu. Jednostka ta używana jest w wielu krajach do podawania wyników badania poziomu glukozy we krwi. W innych krajach wyniki podaje się w mg/dl i g/l. Aby przeliczyć wynik z mmol/l na mg/dl, należy pomnożyć wartość w mmol/L, przez 18; aby przeliczyć z mmol/l na g/l należy wykonać mnożenie przez 0.18. Przykład: 10 mmol/L = 180 mg/dL lub 1.8 g/l.

Mocz
Płyn zawierający produkty przemiany materii powstałe poprzez filtrowanie krwi w nerkach. Magazynowany w pęcherzu moczowym, wydalany z organizmu podczas oddawania moczu.

Nadczynność kory nadnerczy
Zwana również chorobą Cushinga. Spowodowana wzrostem wydzielania kortyzolu przez nadnercza (niewielkie gruczoły usytuowane w pobliżu nerek). Charakterystyczne objawy kliniczne są bardzo podobne do tych obserwowanych w przebiegu cukrzycy (zwiększone pragnienie i ilość wydalanego moczu, oraz zwiększone łaknienie). U chorych zwierząt stwierdza się również powiększony brzuch, szorstką, matową sierść, oraz wpadanie włosów.
Nadczynność kory nadnerczy jest znacznie częstsza u psów, niż u kotów. U zwierząt cierpiących na chorobę Cushinga często stwierdza się współistniejącą cukrzycę.

Nadczynność tarczycy
Częste zaburzenie u starszych kotów (rzadkie u psów), którego charakterystyczne objawy kliniczne są związane z nadprodukcją hormonów tarczycy. Może towarzyszyć cukrzycy.

Nakłuwacz
Automatyczne urządzenie używane do nakłuwania skóry niewielką igłą w celu uzyskania kropli krwi, np. do kontroli stężenia glukozy we krwi.

Insulina lente
Patrz insulina o pośrednim czasie działania.

Neuropatia obwodowa
Uszkodzenie nerwów zaopatrujących kończyny, w szczególności miedniczne. Czasem spotykana u kotów z cukrzycą.

Nieketonowy hiperglikemiczny zespół hipermolalny(zespół HHNK)
Stan nagły, w którym stężenie glukozy we krwi jest bardzo wysokie, ale brak jest ciał ketonowych we krwi lub moczu. Nieleczony zespół HHNK może prowadzić do śpiączki lub śmierci.

Niski poziom cukru we krwi
Patrz: hipoglikemia.

Odwodnienie
Stan, w którym organizm traci więcej płynów, niż przyjmuje. Może być skutkiem częstego oddawania moczu, ograniczonego spożycia pokarmu i/lub wody, wydzielania potu, biegunki lub wymiotów.

Otyłość
Z definicji 15% - 20% lub więcej dodatkowej tkanki tłuszczowej. Tłuszcz zmniejsza skuteczność działania insuliny. Obfita tkanka tłuszczowa jest czynnikiem ryzyka dla diabetyków, szczególnie u kotów.

Polidypsja
Nadmierne pragnienie; objaw cukrzycy i kilku innych chorób.

Polifagia
Nadmierne łaknienie; objaw cukrzycy i kilku innych chorób.

Poliuria
Nadmierna ilość wydalanego moczu; objaw cukrzycy i kilku innych chorób.

Powikłania
Szkodliwe skutki cukrzycy, takie jak uszkodzenie oczu, układu nerwowego lub nerek. Poprzez leczenie cukrzycy przy zastosowaniu insuliny oraz regularny tryb życia, ryzyko powikłań powinno zostać zminimalizowane.

Poziom glukozy we krwi (cukier we krwi)
Glukoza jest najważniejszym cukrem obecnym we krwi i głównym źródłem energii dla organizmu. Określana jest również mianem glukozy we krwi lub cukru we krwi.

Próg nerkowy
Stężenie glukozy we krwi, przy którym nerki zaczynają ją wydalać z moczem. U psów jest to około 10 mmol/l (180 mg/dl), a u kotów około 14 mmol/l (252 mg/dl).

Śpiączka
Stan podobny do snu, w którym osoba, lub zwierzę jest nieprzytomne. Może być spowodowana hiperglikemią (wysokim poziomem glukozy we krwi) lub hipoglikemią (niskim poziomem glukozy we krwi) u chorych na cukrzycę.

Sterylizacja chirurgiczna (Sterylizacja / owariohisterektomia / owariektomia)
Chirurgiczne usunięcie jajników i/ lub macicy, w celu zapobieżenia występowaniu rui, ciąży, oraz ograniczenia ryzyka wystąpienia niektórych chorób.

Stężenie glukozy we krwi
Ilość glukozy w danej objętości krwi. Wyrażane w milimolach na litr (mmol/l), miligramach na decylitr (mg/dl) lub gramach na litr (g/l).

Strzykawka
Instrument medyczny służący do wprowadzania płynów do organizmu lub do pobierania ich z organizmu. Strzykawka insulinowa jest małą jednorazową strzykawką z dołączoną bardzo cienką igłą.

Trzustka
Narząd wytwarzający insulinę i enzymy trawienne. Trzustka jest położona za dolną częścią żołądka.

Wysepki Langerhansa
Patrz wysepki.

Wysepki
Usytuowane w trzustce grupy komórek wytwarzające hormony, które mają znaczący wpływ na wykorzystanie składników pokarmowych. Na przykład, komórki alfa wytwarzają glukagon, zaś komórki beta (zwane również wysepkami Langerhansa) insulinę.

Wysoki poziom glukozy we krwi
Patrz hiperglikemia.

Zaćma
Zmętnienie soczewki oka. Powoduje częściową utratę wzroku, a nawet całkowitą ślepotę.